Bir çikolatayı kırdığınızda ekseriyetle eşit modüllere ayrılmasını beklersiniz. Lakin Tony’s çikolataları sistemsiz yapısıyla dikkat çekiyor. Birinci bakışta bu tasarım rastgele üzere görünebilir. Lakin gerisinde çok güçlü bir ileti var. Çikolata sanayisine gönderme yapan marka, aslında çok kıymetli bir bildiri veriyor. Gelin birlikte bakalım…
Her şey 2003 yılında başladı.
Hollandalı gazeteci Teun van de Keuken, çikolata bölümündeki insan sömürüsünü fark etti. Birden fazla kakao üretiminde çocuk personelliği kullanılıyordu ve bu durum göz gerisi ediliyordu. Van de Keuken, mevzuyu gündeme getirmek için televizyon programlarında bu gerçeği anlattı.
Hatta yasa dışı üretilmiş çikolatayı bilerek satın alıp kendini mahkemeye vermek istedi.
Ancak yetkililer bu davayı kabul etmedi. Üç yıl süren araştırmalara karşın bölümde bir değişim yaratamayınca tahlili kendi çikolatasını üretmekte buldu. Böylelikle Tony’s Chocolonely doğdu.
Peki, çikolata modülleri neden eşit değil?
Tony’s Chocolonely’nin çikolataları şuurlu olarak sistemsiz tasarlandı. Bunun sebebi, çikolata sanayisindeki adaletsiz kâr dağılımını temsil etmek. Çikolata kesimi büyük şirketler tarafından denetim ediliyor. Kârın büyük bir kısmı bu dev markalara giderken, kakao çiftçileri adil bir çıkar elde edemiyor. İşte Tony’s, çikolatasının dizaynını kullanarak bu derin eşitsizliği görünür kılmak istiyor.
Çikolata barındaki bâtın harita!
Tony’s çikolatalarının alt kısmı, Batı Afrika kıyılarının bir haritasını temsil ediyor. Çikolata üzerindeki kesimler ise Gine Körfezi’ni ve kakao üretiminin en ağır olduğu ülkeleri gösteriyor:
-
Fildişi Kıyısı,
-
Gana,
-
Togo ve Benin (alan yetersizliğinden ötürü tek bir kesim olarak gösterilmiş),
-
Nijerya ve Kamerun’un bir kısmı.
Peki kakao sanayisinde neler oluyor tam olarak?
Fildişi Kıyısı ve Gana üzere ülkelerde kakao tarlalarında çalışan emekçiler, çok sıcak hava şartları altında fizikî olarak epey zorlayıcı işler yapıyor. Ağır kakao meyvelerini toplamak, taşımak ve işlemek büyük bir efor gerektiriyor. Ayrıyeten tarlalarda çalışanların büyük bir kısmı, kâfi güvenlik tedbirleri olmadan çalıştıkları için önemli yaralanmalara maruz kalabiliyor.
Kakao tarlalarında çalışan emekçilerin aldığı fiyatlar, çoklukla yaşamak için yetersiz.
Çoğu kakao çiftçisi ve tarlada çalışan personel, günde 2 dolardan az kazanıyor. Bu, temel besin ve barınma masraflarını karşılamak için bile yetersiz bir gelir demek. Büyük çikolata markaları milyar dolarlık kârlar elde ederken, kakao üretiminin en değerli halkasında yer alan personeller bu gelirden neredeyse hiç hisse alamıyor.
Çikolata sanayisindeki en büyük problemlerden biri de çocuk personelliği.
Dünya çapında milyonlarca çocuk, kakao üretiminde çalıştırılıyor. Çocuklar çoklukla eğitimden yoksun bırakılıyor ve küçük yaşlardan itibaren ağır işlerde çalışmak zorunda kalıyor. Kimileri ise ailelerinin geçimine katkı sağlamak için tarlalara gönderiliyor.
Büyük çikolata markaları bu bahiste ne yapıyor?
Büyük çikolata firmaları, yıllardır ‘çocuk işçiliğini bitirme’ ve ‘etik üretim’ konusunda açıklamalar yapıyor. Lakin birçok marka hala kakao tedarik zincirinde insan sömürüsünün önüne geçemiyor. Birtakım şirketler adil ticaret sertifikaları alarak çalışanların daha âlâ kaidelerde çalışmasını sağlamaya çalışsa da bu uygulamalar dal genelinde şimdi yaygınlaşmış değil.