Son vakitlerde toplumsal medyada ve alakalar üzerine yapılan sohbetlerde “kaçıngan bağlanma” tabiri sıkça geçiyor. Pekala bu kadar konuşulan bu terim aslında ne manaya geliyor? Ekseriyetle alakalarda geri duran, duygusal olarak uzak duran insanların altında bu bağlanma tarzı yatıyor olabilir. Bu durumun kökeni çocuklukta başlıyor ve birçok vakit fark edilmeden yetişkinlik bağlantılarına taşınıyor. Gelin yeterlice irdeleyelim…
Kaynak 1, Kaynak 2
Kaçıngan bağlanma nedir ve nasıl gelişir?
Kaçıngan bağlanma usulü, ekseriyetle çocuğun duygusal olarak ulaşılmaz ya da çok eleştirel bir ebeveynle büyümesi sonucu ortaya çıkar. Bu üslup bir bakım modeli, çocuğun muhtaçlık duyduğu duygusal dayanaktan mahrum kalmasına neden olur. Ebeveyn, temel fizikî muhtaçlıkları karşılayabilir lakin çocuğun duygusal gereksinimlerine karşı duyarsızdır.
Bunun sonucunda çocuk, hislerini bastırmayı, kendi başına baş etmeyi ve dış dünyaya karşı aralı durmayı öğrenir. Bu öğrenilen davranış kalıbı, yetişkinlikte de tesirini sürdürür ve romantik ilgilerden arkadaşlıklara kadar birçok alanda kendini gösterebilir.
Yetişkinlikte bu bağlanma üslubuna sahip bireyler çoklukla hayli bağımsız ve duygusal bağlardan uzak durma eğilimindedir.
Duygusal yakınlık kurmakta zorlanırlar, hatta birden fazla vakit bunu şuurlu olarak reddederler. Dışarıdan bakıldığında epey güçlü ve kendiyle barışık görünseler de içten içe bağ kurma muhtaçlığı hissedebilirler.
Yakın bağlantılarda hislerini paylaşmakta zorlanırlar, sır saklama yahut sadakatsizlik üzere davranışlar da bu bağlanma tarzının modülü olabilir.
Kaçıngan bağlanma sadece ebeveyn tavırlarıyla sonlu değil.
Çocuklukta yaşanan fizikî yahut duygusal travmalar da bu bağlanma tarzını tetikleyebilir. Bunun yanı sıra daha “görünmez” davranışlar da tesirli olabilir: Ağlayan bir çocuğa yanıt vermemek, duygusal reaksiyonları bastırmak, çocuğun sıkıntılarıyla alay etmek ya da kuralcılıkla hisleri bastırmak üzere.
Hatta birtakım araştırmalar, genetik yatkınlığın da rol oynayabileceğini gösteriyor. Bilhassa COMT isimli bir genin varyantı, dopamin ve gerilimle ilgili hormonların düzenlenmesini etkileyerek kaçıngan bağlanma riskini artırabiliyor. Lakin alanda daha fazla araştırmaya muhtaçlık duyuluyor.
Kaçıngan bağlanmanın da kendi içinde farklı tipleri bulunuyor.
Anksiyöz-kaçıngan bağlanma tarzına sahip bireyler, bir yandan ilgiye ve yakınlığa çok muhtaçlık duyar lakin karşılık alamayacaklarını düşündükleri için ilgide korku yaşarlar. Kıskançlık, daima onay arayışı ve bağdaki her detayın ziyadesiyle önemsenmesi bu çeşidin özelliklerindendir. Korkulu-kaçıngan bağlanmada ise kişi alaka ister fakat birebir anda ondan korkar; bir an yakınlık kurarken, bir an sonra partnerini iter.
Diğer taraftan güvensiz-kaçıngan bağlanma biçimi ise daha çok yalnızlığı benimseyen ve duygusal yakınlıktan büsbütün kaçınan bireylerde görülür. Bu bireyler dışarıdan aralı ve bağlanma korkusu yaşayan biri üzere görünse de içten içe ilişkisel yakınlığa duydukları gereksinimle çatışma yaşayabilirler.